کاهش فعالیتهای حیاتی بدن به دلیل اختلال در خون رسانی به سلول ها شوک گفته می شود و این وضعیتی است که جریان خون جهت انجام عملکرد حیاتی بدن کافی نباشد ، تشخیص شوک از اهمیت فراوانی برخوردار است چرا که وضعیت ناپایداری است که در صورت عدم اصلاح منجر به مرگ می گردد.

علل شوك

1. اختلال در عملكرد قلب (نارسایی پمپ قلبی یا شوک قلبی ) 
2. گشاد شدن غيرطبيعي عروق خوني (نارسایی لوله ها ) 
3. كاهش حجم خون ( از دست دادن مایع ) 
4. انسداد داخل یا خارج قلبی گردش خون (بروز یک مانع در مسیر خون ) 

انواع شوك

1. شوك هيپوولميك ( شوك ناشي از كاهش حجم خون )‌

اگر خون در عروق مستقيماً كاهش يابد ، مثلاً در خونريزی داخلي يا خارجي و سوختگی وسيع و يا بصورت غير مستقيم مايعات از بدن دفع شوند مثلاً در اسهال ، استفراغ و تعريق شديد و كم آبي ،‌ شوك ايجاد مي شود كه به آن شوك ناشی از كمبود حجم (‌هيپوولميك )‌ گفته مي شود كه شايعترين نوع شوك مي باشد.

یک فرد بالغ با اندام متوسط حدود 5 لیتر خون در سیستم گردش خون ایجاد می کند. (70 سی سی به ازای هر کیلوگرم وزن) 12/1 این حجم خون در یک فرد بالغ (حدود 400سی سی) میباشد که در صورت از دست رفتن بیشتر از این مقدار می تواند باعث ایجاد شوک شود. در واقع این مقدار خون به عنوان ذخیره خون بدن شخص می باشد این حجم خون می تواند از یک ضایعه مثل شکستگی استخوان ران از دست برود.

2. شوك قلبی

اگر عملكرد قلب در اثر بيماريهایی نظير حمله قلبي يا آسیب عضله قلب مختل شود و در نتيجه باعث اختلال در پمپاژ خون گردد،‌ شوك با منشاء قلبي يا كارديوژنيك ایجاد ميشود و زمانی که اتفاق بیفتد نمی تواند خون مورد نیاز اندامها را پمپ نماید. 

3. شوک توزیعی

در این نوع شوک جریان خون بافتهای بدن طبیعی بوده ولی به دلیل ترشح واسطه های شیمیایی حجم خون در گردش به نظر کم میرسد. به علت نارسایی لوله ها ایجاد می شود که سبب گشاد شدن سه تا چهار برابر قطر مویرگها نسبت به حالت عادی می شود و خون در مویرگها جمع میشود و کل بدن از جمله قلب و ارگانهای حیاتی از خون محروم می شوند و فشار خون افت میکند و در نتیجه شوک ایجاد میشود.

انواع مختلف این شوک شامل : شوک حساسیتی ، شوک روانی ، شوک عصبی ، شوک عفونی میباشد :

الف: شوك حساسيتي ( آنا فيلاكتيك )

اين نوع شوك در اثر ورود يك ماده حساسيت زا به بدن ايجاد مي شود مانند شوك در اثر تزريق پنی سيلين به فرد حساس يا مارگزيدگي. اين نوع شوك مي تواند در عرض چند دقيقه يا حتي چند ثانیه ايجاد شده و اگر فوراً درمان نشود می تواند به مرگ بيانجامد.

ب: شوك عصبي ( نخاعی )

به شوكی گفته می شود كه در اثر درد يا تحريك شديد و درك آن توسط سيستم عصبی بوجود میآید و مثال آن ضربه محكم به ستون فقرات يا سر ميباشد که می تواند موجب گشادی مویرگها و در نتیجه تجمع خون در مویرگهای اندام انتهایی شود و مغز ، ریه ، و دیگر ارگانهای حیاتی دچار کمبود خون شده و در نتیجه موجب شوک می شود. 

ج: شوك رواني

عبارتست از اختلال موقت و گذاری خونرسانی به مغز كه برای چند لحظه عملكرد مغز را متوقف مي كند. شوک روانی یا غش پاسخ بدن به یک واقعه بزرگ روانی یا احساسی است و مویرگها سه تا چهار برابر اندازه طبیعی خود می شوند. غش یک حادثه کوتاه است که با دراز کشیدن بیمار خود بخود اصلاح میشود.

د: شوک عفونی

عفونتهاي شديد باكتريايي باعث توليد سم در بدن می شوند كه مي تواند ديواره عروق را دچار آسيب نمايد يا باعث سوراخ شدن عروق و در نتيجه ناتوانی در انقباض عروق شود.گشادی عروق درگير به همراه از دست دادن پلاسما از جدار عروق آسيب ديده باعث بوجود آمدن شوك عفونی مي شود.

4. شوک انسدادی

در این شوک انسداد داخل یا خارج قلبی گردش خون وجود دارد و بروز یک مانع در مسیر خون مانند لخته در عروق ریه (آمبولی ریوی) و یا تجمع مایع در اطراف قلب ( تامپوناد قلبی ) و یا خوابیدن ریه ها روی هم و فشار به قلب ( پنوموتوراکس ) میتواند باعث این شوک شود.

علائم و نشانه هاي عمومي شوك

•    اضطراب و بی قراری و گیجی
•    رنگ پريدگی به خصوص در لبها و بستر ناخن ها و سرد و مرطوب شدن پوست
•    تهوع ، استفراغ و تشنگی مفرط
•    افزايش نبض ( تند و سریع )
•    تنفس تند ،‌ كم عمق و با زحمت (عطش هوا ). در آغاز تنفس بیمار ،سریع و عمیق خواهد بود اما با پیشرفت شوک ، تنفس کوتاه و سریع می شود.
•    پلكهای بسته و مردمكهای گشاد
•    فرورفتگی و گود افتادگی چشم ها و تاری ديد
•    افت فشارخون (‌علامت ديررس ، فشار خون تاخیری میباشد و ممکن است پس از چند دقیقه بروز کند و در دقایق ابتدایی مصدوم فشار خوبی داشته باشد. )
•    اختلال در سطح هوشياری (از اولین علایم شوک است که با بررسی کلی سطح هوشیاری می توان به تشخیص شوک کمک کرد.) 
در هر مصدوم همراه با ضربه که بطور ناگهانی بیقرار و مضطرب شد باید به شوک شک کنیم و اگر این مصدوم پس از حالت پر سر و صدا ،ناگهان ساکت و آرام شد باید به شوک شک کرده و درمان را آغاز نماییم.

علائم شوك آنافيلاكسي 

سرفه ،‌ عطسه ، خس خس سينه ،‌ اختلال در تنفس و كبود شدن اطراف لبها و دهان مصدوم ،‌ احساس تنگی ، فشار و تورم در گلو ،‌ خارش شديد ،‌ سوزش و كهير در پوست ،‌ تورم صورت ، زبان ، گيجی و كرامپ های شكمی (گرفتگي عضلات شكم )‌

نكته 1 :‌ در شوك خيلي پيشرفته ممكن است نبض كند شود (‌ همراه با فشارخون پائين ) بنابر این ‌حتي در صورت كند شدن نبض شما بايد اقدامات خود را ادامه دهيد و تصور نكنيد كه كاهش نبض به معنای بهبود حال مصدوم است. 

نكته 2 : قابل اعتمادترين علائم در ارزيابی اوليه شوك در صحنه آسیب عبارتست از :‌ نبض تند و رنگ پریدگی و سردی پوست

اقدامات و كمكهاي اوليه در شوك

مصدوم را آرام كنيد و به پشت بخوابانيد (بر روی یک سطح افقی در صورتیکه هیچ آسیبی به سر نرسیده بود و شرایط عادی و مشکل تنفسی وجود نداشت)

ABC او را بررسي كنيد و در صورت نياز عمليات CPR را آغاز نمائيد ( راه هوایی ، تنفس و ضربان قلب را حداکثر هر 5 دقیقه کنترل کنید)

در صورت امكان علت شوك را برطرف كنيد بعنوان مثال بند آوردن خونريزي در شوک های هیپوولمیک ناشی از خونریزی خارجی بوسیله فشار مستقیم ، بالا بردن عضو ، یا فشار بر روی نقاط فشار میتوان علت این شوک را در طول مدت انتقال به بیمارستان کنترل کرد.
بالا نگه داشتن پاهاي مصدوم به اندازة‌ 20–15 سانتيمتر (‌ درصورتي كه سر يا پاها آسيب نديده اند که موجب تخلیه خون از عروق پا به داخل سیستم گردش خون میشود. اگر مصدومان با صدمه سر همراه بودند پای آنها را بلند نکنید و اگر مصدوم درد قفسه سینه یا به سختی تنفس میکند (مانند حمله قلبی) بیمار را در وضعیت نیمه نشسته قرار دهید.
 بهتر است سر مصدوم را به يك سو خم کنید تا اگر استفراغ كرد وارد ريه ها و ناي او نشود.

يقه ،‌ كمربند و لباسهاي تنگ مصدوم را شل كنيد.

بدن مصدوم را توسط پتو گرم نگه دارید (راحتی و حفظ حرارت بیمار جهت درمان لازم است و بیمار با پوست سرد و مرطوب باید با پتو پوشانده شود و حتماً زیر بیمار نیز پتو قرار دهید تا از انتقال حرارت به زمین جلوگیری شود. )

اگر مصدوم تشنه است لبهای او را با آب تر كنيد ولی چيزی به او نخورانيد. به دو دلیل نباید به بیمار از راه دهان چیزی خورانده شود : 

1. بیمار در شوک ، تهوع دارد و با خوردن و نوشیدن استفراغ می کند. 

2. احتمال دارد بیمار به جراحی نیاز پیدا کند و معده بیمار باید خالی باشد.

مصدوم را سریعتر به مراكز درمانی انتقال دهید (درمان شوک معمولاً به طریق جراحی صورت می گیرد پس هر چه بیمار زودتر به بیمارستان برسد احتمال زنده ماندنش بیشتر است. )

نكته مهم : زمان طلائي براي درمان شوك ،‌ رسيدگي به جراحات و صدمات شديد ،‌مارگزيدگي ها و ساير عوامل بحراني معمولا يك ساعت اول پس از وقوع حادثه است .هرگز نگذارید بیمار بایستد در تابستان و یا اتاق گرم نباید حرارت بیشتری ایجاد کرد و بیمار را با پتو پوشاند فقط باید دقت کرد حرارت بدن بیمار کاهش پیدا نکند.

شوک چون قاتل بی سر و صدای مصدوم است یادگیری علایم و نشانه های آن بسیار مهم است.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: